Vijftien jaar geleden werden de prestaties van een onderneming voor 60% bepaald door de beslissingen van het management, en voor 40% door de economische, sociale en sectoriële context. Vandaag is het net omgekeerd. Maar waarom?

We beleven exponentiële tijden van verandering. Auteur Nassim Taleb noemt in zijn boek De Zwarte Zwaan de toekomst daarom ‘Extremistan’. Hij voorspelt dat we mede door de globalisering steeds vaker geconfronteerd zullen worden met extreme, diepgaande en onverwachte crisissen. Daarom wordt context (of crisis) steeds belangrijker.

En toch kampen we nog steeds de hardnekkige gewoonte om voorspellingen te maken van de toekomst op basis van het doortrekken van tabellen en cijfers uit het verleden …

Vanuit deze vaststellingen pleiten Derrick Gosselin en Bruno Tindemans in hun nieuwe boek Toekomstmakers voor de oprichting van een ‘Instituut voor de Toekomst’. Dit instituut moet scenario’s opstellen over hoe de toekomst van België en Vlaanderen er kan uitzien op o.a. economisch, sociaal en klimatologisch vlak.

Deze experten mogen zich niet beperken tot slechts één toekomstscenario, maar stellen meerdere plausibele verhaallijnen op. De toekomst was immers nog nooit zo moeilijk voorspelbaar. Tegelijkertijd maximaliseren ze zo ook de onpartijdigheid ten aanzien van om het even welke publieke of private instelling.

Science fiction denkt u, zo’n Instituut voor de Toekomst? Niet echt. Nederland doet al vele jaren beroep op de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid, waar ze moderne technieken voor het opstellen van toekomstscenario’s toepassen. Er bestaat zelfs een directe link tussen de competitiviteit van een economie in tijden van crisis en de aanwezigheid van een Instituut voor de Toekomst. Singapore kan al vele decennia rekenen op de inzichten van de Risk Assesment and Horizon Scanning Institute … en staat nummer 1 op de WEF Competitiveness Index (Nederland staat op 5, België op 20).

In ‘Extremistan’ moeten bedrijfsleiders en politici dus niet enkel focussen op how to do things right (goed bestuur, management), maar steeds meer ook op doing the rights things (visie, strategie). De slogan voor de toekomst is: doing well, by doing good. Het goed doen, door het goede te doen. En we worden er nog gelukkiger door ook!

Dat geldt des te meer in tijden van besparingen. Want wie aan het personeel of de mensen een inspanning vraagt, moet kunnen overtuigen WAARVOOR die inspanning nodig is. Dat vereist een overtuigend verhaal over de toekomst. De besparingsrondes tijdens de de jaren negentig in het kader van het Europese Stabiliteitspact waren enkel mogelijk omdat de regering een duidelijk doel voor ogen hield: de Euro. Gelukkig leverden we toen die inspanningen, want zonder de Euro wachtte België tijdens de kredietcrisis hetzelfde lot als IJsland. En in de moeilijke jaren tachtig inspireerde Flanders Technology heel Vlaanderen om de toekomst te omarmen.

Het is vandaag opnieuw tijd voor een nieuw verhaal … met als embleem een mens die deze keer niet de hand schudt van een robot, maar van een avatar? We hebben nood aan een instituut dat oude en nieuwe projecten zoals Vlaanderen In Actie of het Marschall-plan – maar ook bedrijven, ngo’s, … – ondersteunt in het ‘scannen van de horizon’.

We mogen hierbij niet in de ‘Griekse’ val trappen door enkel besparingen op te leggen, zonder toekomstvisie op een nieuwe economie en een betere samenleving.

We mogen ook niet in de val trappen om een onhaalbare ‘modelstaat’ te beloven.

Wel moeten we iedereen motiveren om mee te werken aan een betere toekomst. ‘Working on a dream’ zoals het Bruce Springsteen het noemt.

De politiek mag niet alleen spreken over O&O en innovatie, maar moet dringend zelf innovatief te werk gaan bij het uittekenen van een beleid, met de blik gericht op de lange termijn, ver voorbij de volgende verkiezingen. Ook hier zal ik vanuit de Senaat mee mijn schouders onder zetten. Een Instituut voor de Toekomst kan een eerste, nuttige hefboom zijn. Op 9 november neem ik deel aan een debat hierover met Koen Geens, An Goovaerts en Mark Eyskens.

Wat is jouw visie op een betere toekomst? Daar begint alles mee …

Als uitsmijter nog een filmpje met een verfrissende – en toch wetenschappelijke – kijk hoe je mensen echt kan motiveren om langer en creatiever te werken …