Ik dacht dat het moeilijk zou zijn, schrijven over mijn vader. Schrijven aan mijn vader doe ik immers zelden of nooit. Dat is ook niet nodig. We zien en spreken elkaar regelmatig. En toch zaten tot mijn verbazing de woorden blijkbaar al ergens in mijn penverscholen. Niet het schrijven, maar het schrappen was moeilijk.

Maar wat zou ik juist schrijven? Hij heeft geen nood aan een open brief. En al helemaal niet aan een omfloerst politiek ‘in memoriam’. Laat ik er dan maar een ‘handleiding bij mijn vader’ van maken, dacht ik. Dat is eens iets anders. Een kortehandleiding is het dus geworden. Een snelle, diepe duik naar de essentie van wie hij is. Zonder al te veel omwegen. Dat is ook zijn stijl.

Waar doet u hem plezier mee?

Met een stevige dosis humor. Vergeet ook niet met zijn humor te lachen. Maar dat zal u geen moeite kosten. Ook al is hij volgens zijn tegenstanders soms cynisch. Volgens hemzelf is hij hooguit ironisch. Er mag dus gelachen worden. Er moet zelfs gelachen worden. Dat is zijn manier om rust en vertrouwen te brengen in een gezelschap. Maar niet alles is om te lachen. Hij relativeert watmoet gerelativeerd worden. En neemt ernstig wat niet gerelativeerd mag worden. Maar bovenal verstaat hij de kunst om het juisteverschil te maken tussen beide.

Weet hij de politiek te relativeren?

Politiek is belangrijk. Maar het is nooit zijn hele leven. Politiek is in alles, maar niet alles is politiek is één van zijn – vele -favoriete citaten. Ik citeer uit zijn dagboek van 19 mei 2003, de dag na de federale verkiezingen waarbij CD&V op een historische dieptepunt terugviel. ‘The day after’ een verkiezingsnederlaag. Deze keer verandert mijn levensloop. Ik keer nooit meer terug naar een regering. Er zijn tragischer dingen in het leven. Ik schud het stof van mijn jas en ik ga verder.

Niet alles is politiek. De politieke stormen die zich afspeelden in de media, in zijn hoofd en zijn hart, hield hij zorgvuldig afgeschermd van ons, zijn gezin. Als hij ’s avonds thuis kwam, dan hing hij samen met zijn jas ook zijn werk in de kast. Hij noemde het huis niet voor niets ‘Rustige Vastheid’. Dat is trouwens ook zijn enige bijdrage aan de bouw van het huis. Over die rust waakt hij. Altijd. Politiek verdeelt mensen, familie brengt ze bijeen. De wanden tussen beide werelden zijn bij hem daarom ook dik.

Ik kan goed gecompartimenteerd leven. Op verschillende niveaus. Naast elkaar en niet door elkaar, schrijft hij elders. Ofom het opnieuw met één van zijn favoriete citaten te zeggen, ‘Je est un autre’. Buiten het publieke leven – waar hij zijn taakverantwoordelijk probeert te vervullen – is hij een ander man.

Is het nu als Europees ‘president’ gedaan met de Rustige Vastheid?

Naar de buitenwereld toe zal het wel zo lijken. Hij zal veel reizen. Sommigen zeggen mij, ‘ge zult uw vader nu nog minder zien’.Weinigen geloven mij als ik zeg dat ik hem nooit echt heb moeten missen. Ik weet dat ook de komende 2,5 jaar dat niet zalveranderen. De reden verwoordt hij heel ironisch. Ik werk niet hard. Ik heb talent.

Dat is natuurlijk niet de enige reden. De wereld rondreizen is nooit een doel in zijn leven geweest. Le voyage intérieur wel. Verre reizen en grote evenementen zijn aan hem niet besteed. Het lezen van romans en filosofische boeken des te meer. Daar krijgt zijn hart voedsel van. Die tijd voor zichzelf zal hij nooit prijsgeven. Ook zijn geloof in God behoort tot de kern van wie hij is. Het is eenstille kracht in hem die nog elke dag groeit. Ook al merk ik dat de afgelopen jaren er een element van boeddhisme in zijn katholiekgeloof is geslopen. Een diep besef dat we niet meer zijn dan een ‘druppel in de oceaan’. Dat uiteindelijk het ik – het individu – niet meer is dan een bundel intense relaties met anderen. Een beperkt aantal anderen, die hem dan wel uiterst dierbaar zijn.

Wat doet hij buiten de politiek het liefst?

Diep in mijn hart ben ik een schrijver, een dichter zonder verzen, een schepper van mijn eigen dromen en idealen. Ook al zijn het zijn haiku’s die bekend zijn geworden, toch is hij van nature meer een spreker dan een schrijver. Thuis vinden we zijnhaiku’s veeleer grappig dan artistiek. Er is er maar één echt goede bij. Die voor onze ma die thuis op de kast staat. Ik zie rond in huis. Echt niets kwam er door mij. Alleen gij zijt van mij.

Mijn pa is in de eerste plaats een spreker. Een redenaar. Ik wil spreken op mijn eigen begrafenis. Dat zegt alles. Ik geef u een tip mee. Als u hem voor een evenement uitnodigt, zeg dan ook dat hij de zaal kan toespreken. Dan komt hij bijna altijd. Een publiek dat aan zijn lippen hangt. Het applaus achteraf. Dat maakt op slag zijn hele dag goed.

En toch is hij een man van weinig woorden. Geen babbelaar. De woorden komen weliswaar vanzelf, maar nooit zomaar.Aankondigingspolitiek is hem vreemd. Het langste en misschien belangrijkste gesprek dat we in ons leven voeren, is volgens hemhet gesprek met onszelf. Le monologue intérieur.

Hij zal l’éxtérieur – de schijnwerpers – niet zelf opzoeken, zonder ze ooit te schuwen. Hij beseft dat niet zozeer de persoon zelf, maar wel de gebeurtenissen die onverwacht ons pad kruisen, bepalen hoe we herinnerd zullen worden. Of zoals de Britse premier Macmillan ooit antwoordde op de vraag wat de grootste uitdaging is voor een politicus, ‘Events, my dear boy, events’.

Hij weet zichzelf wel te relativeren. In zijn dagboek citeert hij ergens een Grieks grafschrift, ‘Terwijl mijn schip ten onder ging, voeren de andere schepen door’. Hij is zich sterk bewust van de voorbijgaande aard van de dingen, en van zichzelf. Vroeger zei hij dat hij nooit zijn mémoires zou schrijven. Hij was daarvoor niet ijdel genoeg. Dat heb ik nooit geloofd. Bij zijn verkiezing tot voorzitter van de Europese Raad zei hij dat hij die mémoires nu toch zal moeten schrijven. Een zekere ijdelheid is hem niet vreemd. Maar mémoires zijn voor hem ook een beetje een wapen tegen de eigen vergankelijkheid.

Wat is zijn favoriete sport?

Wielrennen. Is wielrennen is in wijn ogen niet zozeer een heroïsch gevecht van man tegen man. Neen, het is in de eerste plaats een eenzame strijd van de mens tegen de natuur. De regen, de hitte of de wind. Vooral de wind.

De wind is zijn lievelingsgeluid. Hij zei wel nooit waarom. En zijn favoriete seizoen is de herfst. Niet toevallig het seizoen waarin de wind door de blaren ruist. De herfst is ook het seizoen van de vergankelijkheid. Volgens mij geeft het ruisen van de wind hem eengevoel van aanwezigheid, een streling door iets of iemand die niet langer tastbaar aanwezig is.

Enkele jaren geleden vroeg hij mij of websites er voor altijd zijn. Ik antwoordde hem dat zolang je blijft betalen een website online blijft. Pas kort daarna drong zijn vraag pas echt tot mij door. Voor hem is zijn blog zijn beste boek. Als hij er niet meer is, kan iedereen hem toch nog leren kennen via die blog. Een plek waar zijn ‘binnenste op een kier’ staat. Voor altijd.

Het vergankelijke en het tijdloze staan centraal in zijn leven.

Welke emoties schuilen er achter zijn ‘Olympische’ kalmte?

Zijn emotionele wereld valt nog het best te vergelijken met die van een Britse lord. Vanbinnen kan hij vaak branden van ergernis ofhoop. De hoop die in hem leeft, wil hij ook gerealiseerd zien in de buitenwereld. Om (innerlijke) stoom om te zetten in echte beweging heb je het fijne raderwerk van een locomotief nodig. Om in de politieke wereld iets op te bouwen, moet je kalm, beheerst en doordacht – stap voor stap – naar je doel toe werken. Kalmte is zijn onstuitbare locomotief. Net zoals bij een Britse lord, gaat er achter zijn schijnbare onbewogenheid een vat vol complexe gevoelens schuil.

Nochtans was hij twintig in mei ’68. Het toppunt van de emotionele extravertie. Hij voelde zich geen kind van zijn tijd. Gekant tégen het communisme, vóór normen en waarden. Een fan van de Franse president De Gaulle. Tegen de stroom in zwemmen is hem niet vreemd. Men zegt dat Britse Lords ‘born to rule’ zijn. Toch is de meerderheid niet zijn natuurlijke habitat. Meeheulen (of zingen) met de massa zit niet in zijn natuur. Dat kan hij ook moeilijk verbergen.

Wat is zijn grootste talent?

Zijn mensenkennis. Politiek is voor hem in de eerste plaats een spel onder mensen. Vertrouwen tussen personen is de basis van elke politieke actie. Politiek is immers niets anders dan een eindeloze onderhandelingsronde. Hij is een meester in het opbouwen van vertrouwen. Zonder vertrouwen lukt niets. Met vertrouwen is geen hindernis te hoog.

Hij zal steeds proberen een sfeer te creëren waarbij iedereen bereid is zelf risico’s te nemen om elkaar vooruit te helpen. Niet alleen omwille van logische argumenten, maar ook omdat men elkaar vertrouwt. Parce que c’était lui, parce que c’était moi.

Consensus is voor hem dan ook geen recht op een veto, maar de noodzaak om tot een akkoord te komen. Het brouwen van een compromis is geen zwakte, maar een kracht. En een kunst. Hij is waanzinnig creatief in het bedenken van oplossingen. Dat brengt rust. Hij is bij die mensen die je belt wanneer je ten einde raad bent. En als hij geen oplossing vindt, zal hij je zeker moedinspreken, of troost.

Kan een bruggenbouwer ook een winnaar zijn?

Hij haat verliezen. Hij brak ooit zijn twee polsen door tegen de muur van het Sint-Jan Berchmanscollege tot stilstand te komen, nadat hij tot de laatste meter alles gegeven had om een spurtnummer alsnog te winnen.

En toch is hij geen winnaar. Hij is een vechter. Zijn broer, nonkel Eric, publiceerde bij zijn benoeming tot Kamervoorzitter op zijn blog de volgende passage uit een oude brief: Ik heb vorige week een prachtige film gezien over Don Quichotte, een gek omdat geen mens hem begreep. Op het einde komt Dulcenea van el Toboso bij hem op zijn sterfbed om hem te danken voor de droom die hij haar had meegegeven. Dulcenea was zijn platonische liefde in de oude stijl van de ridders, de vechters. ‘Herman’ betekent vechter. Het zijn niet de aanhouders die winnen, dat zijn alleen koppigaards, en op de duur ridikulen. Het zijn de vechters die winnen omdat ze nooit hebben willen veroveren.

Hij was niet toevallig de enige overlevende van zijn politieke generatie toen de Vlaamse christendemocraten in 2007 – na 8 jaar politieke woestijn – terug de leiding namen van het land. Hij is een overlever. Nog één van zijn favoriete quotes is ‘Denn ich bin ein Mensch gewesen, und das heisst ein Kämpfer sein’ (Goethe). Echt mens zijn, betekent een vechter zijn.

Europa zal mijn pa niet leren kennen wanneer het peloton van 27 landen over vlakke stroken heen fietst. Hij zal pas ongemerkt naar voren schuiven in het hooggebergte. Op de steile stroken, wanneer hij de kleine braquet kan ronddraaien. Liefst met dewind op kop, natuurlijk. Europa heeft geen ‘Rustige Vastheid’ nodig. Die zal ze ook niet krijgen. Wel een vechter, om er de vaart in te houden wanneer het economische en climatologische hellingspercentage oploopt.

Wat heeft deze vechter het meest getekend?

Dat was in november 2004. In amper tien dagen tijd stierven zijn beide ouders, mijn grootouders. Hun begrafenis was de enige keer dat ik hem heb zien rillen als een riet.

Opa heeft gevochten tot de allerlaatste dag. Hij leverde een jarenlange, moedige strijd. Een strijd waarvan hij wist dat hij ze niet kon winnen. Ook hij was een echte vechter. Uit zijn moed putten we allemaal vandaag nog kracht. Tijdens de grafrede zei mijn vader dat de laatste keer dat hij hem gezien heeft, zijn vader ten afscheid heel hard in zijn hand kneep.

Het is met die hand dat hij binnenkort mee het stuur van Europa vasthoudt. De vaste, rustige hand van een geboren vechter. Op de kasseistroken van de crisis, waar alle 27 EU-landen nu over dokkeren, zullen ze deze vaste hand goed kunnen gebruiken.