Duits Bondskanselier Merkel won vorige week de verkiezingen niet. CDU verloor 1,5%. SPD kreeg zelfs 11% slaag. De kleine partijen daarentegen behaalden elk apart hun beste uitslag ooit. Van waar komt deze versnippering?

In ‘76 vertegenwoordigden CDU en SPD samen 90% van de kiezers. Nu nog 60%. De val van de Muur speelde hierbij een rol. Maar nationale gebeurtenissen zijn slechts een deel van het verhaal. Duitsland deelt in een Europese tendens richting versnippering. Herinnert u zich nog hoe al in ’02 tijdens de eerste ronde van de Franse presidentsverkiezingen Le Pen tweede werd, voor premier Jospin? En bij de recentste Britse peiling was Labour slechts de derde partij! Ook Vlaanderen ondergaat een verregaande versnippering.

Krachtige maatschappelijke tendenzen liggen hieraan ten grondslag. Door een grotere mobiliteit werd de lokale verankering minder hecht. Door de secularisering nam de religieuze verankering af. Tegelijkertijd kalfde ook de ideologische verankering af. En de sociale verankering (verzuiling) werd minder exclusief.

Zo werd de partijpolitieke verankering heel wat losser. En toch moet de versnippering nog op gang komen. Het internet zal de politieke instabiliteit pas echt in de hoogste versnelling brengen.

Kent u Ron Paul? Paul was twee maal Amerikaans presidentskandidaat. In ’88 bleef zijn kandidatuur onopgemerkt. Maar in ‘08 haalde hij via het web 6,6 miljoen dollar op … in één dag. Paul haalde de eindmeet evenwel niet. 20 jaar geleden zou ook Obama geen kans gemaakt hebben. Niet alleen omwille van zijn huidskleur, maar ook omdat hij geen toegang had tot Big Media en Big Money. Dankzij het web kon hij het Clinton-netwerk toch kloppen. Wist u dat Obama tijdens zijn eerste persconferentie als president geen enkele vraag van een gevestigde krant beantwoordde? Paul en Obama worden aanzien als de eerste ‘Long Tail’-politici.

Long Tail is een beststeller van internet-goeroe Anderson. Dit boek toont aan hoe dankzij het internet producten die slechts een klein publiek aanspreken, toch rendabel op de markt kunnen komen. Eenmaal op de markt, kunnen deze producten mits het juiste ‘momentum’ uitgroeien tot marktleiders. De titel Long Tail, of lange staart, verwijst naar de lange uitloper van de grafiek die dit fenoneem wiskundig uitbeeldt.

Ook politieke boodschappen worden op het web snel en gratis verspreid, onafhankelijk van het netwerk en de middelen waarover enkel grote partijen beschikken. De drempel om een nieuwe partij op te richten, daalt drastisch. Binnenkort krijgen onafhankelijke ouderen- en jongerenpartijen zo wel overlevingskansen.
In de huidige context van losse politieke verankering, creëert de Long Tail het potentieel om elk politiek landschap aan ijltempo te versnipperen. 2 op 3 Amerikanen is nu bereid op een niet-traditionele partij te stemmen. Onder 18- tot 30-jarigen is dit 3 op 4.

Long Tail kan een zegen zijn, als de ultieme politieke democratisering. Of een vloek, als een turbo op de versnippering.

Maar kunnen we ons temidden een economische wereldoorlog wel zo veel politieke instabiliteit veroorloven? Neen. Een regering samengesteld uit de toevallige optelsom van ‘één onderwerp’-partijen is gedoemd stuurloos rond te dobberen.

Wie evenwel denkt dat de versnippering vanzelf is gekomen en vanzelf ook wel weer zal weggaan, ijlt. Als er niets verandert, stevenen we recht af op een partijpolitiek ‘extremistan’.

CDU en FDP behaalden vorige week samen 48%, onvoldoende voor een meerderheid. Duitsland kent evenwel een proportioneel kiesstelsel met een milde correctie richting meerderheidsstelsel (‘overschotzetels’), dat grote partijen licht bevoordeelt. Hierdoor beschikken CDU en FDP samen toch over een comfortabele meerderheid in het parlement. En Duitsland over een besluitvaardige regering.

België kent een proportioneel stelstel. Bij de volgende staatshervorming moeten we het debat durven aangaan of een klein deel van de Kamerleden niet best verkozen wordt binnen een meerderheidsstelsel.