Wie een jaar geleden durfde stellen dat het dreigende domino-effect van het populisme in Frankrijk en Duitsland een halt toegeroepen zou worden door het politieke centrum werd toen nog weggelachen. Experten voorspelden dat het centrum verder zouden wegsmelten onder druk van de polarisering tussen rechts en links of tussen open en gesloten. In tijden van polarisering leek een pleidooi voor redelijkheid, pragmatische oplossingen en voor meer Europa en vrijhandel ten dode opgeschreven. Toch is het net de zelfverklaarde ‘centrumkandidaat’ Emmanuel Macron die gisteren Marine Le Pen versloeg in de eerste ronde van de Franse verkiezingen. Macron maakte net de omgekeerde redenering. Namelijk dat het gat in de politieke markt net in het centrum lag. Hij weerstond aan de verleiding om op te schuiven naar rechts onder druk van de terreurdreiging of naar links als tegenreactie op het populisme van Le Pen. Hij gaf blijk van eenzelfde standvastigheid als die andere Europese leider uit het centrum, Angela Merkel. Diezelfde experten voorspelden niet zo lang geleden nog dat Merkel ‘haar ambtstermijn niet zou uitdoen’. Vandaag staat ze opnieuw bovenaan in de peilingen (die de laatste tijd verbazend accuraat blijken). En het Duitse extreem-rechtse AfD haalt geen 10%, waardoor ze intern verscheurd raken.

De ‘wonderbaarlijke terugkeer’ van het centrum mag nochtans niet helemaal verbazen. Heel wat burgers hebben gezien hoe de VS en het VK door het populisme van Trump en de brexit in een impasse dreigen te verzeilen. Daarenboven herkennen heel wat redelijke burgers zich niet meer in het geraas in de media en alle polarisering in de politiek. Zij zien hun reële bekommernissen enkel nog beantwoord met voorstellen die simpel, aantrekkelijk, populair en vooral ongeloofwaardig zijn. Kort geleden zat ik nog samen met een groep jonge ondernemers, en hun boodschap aan de politiek was eenduidig: ‘stop met polariseren en pak de reële problemen aan’. In deze tijden van verwarring zoeken mensen naar leiders die de bakens uitzetten en de weg uit de crisis wijzen. De vijf krachtlijnen van de centrumpolitiek van Macron vallen als volgt kort samen te vatten.

1. De kernwaarde die volgens hem alle Fransen kunnen en moeten delen, is ‘le travail’. Hard werken als basis voor welvaart én integratie. Daarbij focust hij expliciet op ‘les classes moyennes’ en ‘la mobilité sociale’.
2. Met een economische hervormingspolitiek wil hij de lethargische stilstand doorbreken waar Frankrijk al decennia in vast zit.
3. Als enige kandidaat was hij uitgesproken voor méér Europa, maar dan wel ‘un Europe qui protège’. Zo combineert hij de strijd voor meer vrijhandel met die tegen sociale dumping.
4. Hij verdedigt standvastig de pijlers van de Europese en open samenleving. Verdraagzaamheid naar andere bevolkingsgroepen toe. En geen duimbreed toegeven op de basisprincipes van de rechtsstaat.
5. Een geloofwaardige manier van aan politiek doen. Meer transparantie en minder belangenconflicten bij politieke mandaten. Maar wat ook opviel is dat hij geen grote – onhaalbare – beloftes deed, maar koos voor ‘des solutions pragmatiques’ die helemaal niet catchy klonken in de media.

De race tegen Le Pen is nog niet gelopen, maar ik heb er alle vertrouwen in dat de stille meerderheid van redelijke Fransen over twee weken Macron als president zullen verkiezen. Dan pas begint het echte werk. Kort daarop volgen immers de parlementsverkiezingen. De kans is klein dat één partij daarbij de meerderheid haalt, zoals de traditie was in Frankrijk. Dat hoeft geen handicap te zijn om tot politieke daadkracht te komen. Want blijkbaar hebben die meerderheden in het verleden niet geleid tot veel politieke daadkracht in Frankrijk. Of kijk naar de VS, waar de Republikeinen over de president en een meerderheid in het Congres en de Senaat beschikken. De Amerikaanse politiek is echter dermate gepolariseerd dat de politieke besluitvorming er helemaal blokkeert, ondanks het meerderheidsstelsel. Trump moest zijn wetsvoorstel om Obamacare terug te draaien al na 17 dagen terugtrekken uit het parlement. Macron heeft nu al laten aanvoelen dat hij aanstuurt op een coalitieregering. Zijn keuze voor een centrumpositie geeft hem daarbij de ruimte om wel akkoorden te kunnen sluiten over grote hervormingen, en zo te doen wat de Franse kiezer van hem verwacht: de stilstand in de Franse politiek en economie doorbreken. Dat zou ook goed nieuws zijn voor de stabiliteit van de Europese Unie. Want een herstel van de Franse economie zou ook het evenwicht in de Duits-Franse as kunnen herstellen. Want na de Duitse verkiezingen moeten de nieuwe Franse en Duitse presidenten dringend een nieuw pact sluiten dat Europa de 21e eeuw in catapulteert. Want dat is wat de Europeanen van hun leiders verwachten: resultaten die hun leven tastbaar terug vooruit helpen. Zoniet, zal het verslaan van de ene populist enkel aanleiding geven tot de heropstanding van een andere.

Verschenen op tijd.be.