Volgens Nassim Taleb, auteur van de bestseller De Zwarte Zwaan waarin hij o.a. de kwetsbaarheid van het financieel stelsel blootlegde, leiden globalisering en digitalisering er toe dat we in de toekomst minder crisissen zullen kennen. Maar als ze zich toch voordoen, zullen ze veel onvoorspelbaarder en groter zijn. Even onverwacht en shoquerend als het plots opdoemen van een zwarte zwaan. Hij noemt de toekomst daarom niet Globalistan, maar wel Extremistan.

Maar hoe onvoorspelbaarder een crisis is, hoe minder we er ons op kunnen voorbereiden. Onze mentale veerkracht ten aanzien van – om het even welke – crisis wordt zo steeds belangrijker. Wist u trouwens dat de helft van de ondernemingen die vandaag de Fortune 500 lijst bevolken, opgericht werden in tijden van crisis?

Het nieuwe boek van de Franse politicoloog en lid van de Bilderberg-Groep Dominique Moïsi heet Geopolitiek van de emotie. Daarin deelt hij de wereld in op basis van drie dominante emoties: hoop, vernedering en angst. In West-Europa is de dominante emotie angst. De Aziatische tijgers daarentegen stralen een karma van hoop en veerkracht uit.

Moïsi noemt Europa het Nieuwe Venetië: ‘een oase van raffinement en het goede leven … een plaats om je oude dag te slijten, maar niet langer het middelpunt van creativiteit en invloed’. Ook Rome ging ten onder toen het alle vitale economische sectoren had ‘geoutsourced’ aan de kolonies en zelf nog enkel bezig was met brood en spelen. Europa vreest vandaag dat het stilaan tot het verleden begint te behoren.

Het ombuigen van die angst in hoop, is daarom dé politieke uitdaging van dit decennium. Besparingen en ‘moeilijke maatregelen’ kunnen weliswaar de onrust helpen indijken, maar moeilijk de omschakeling maken naar hoop.

Daarom moeten de huidige besparingsplannen (realiteitszin) zo snel mogelijk gevolgd worden door een economisch herstelplan (hoop). Een mooi voorbeeld was Flanders Technology (FT). Begin de jaren tachtig moest FT de Vlaamse economie nieuw leven in blazen. Het was geen 3-Suisses catalogus aan uiteenlopende subsidies. FT bundelde kennis. Daarnaast was ook een technologiebeurs, die de schok van de derde industriële revolutie moest helpen opvangen. Telecommunicatie, bio- en andere nieuwe technologiën hadden elk het potentieel om de samenleving onherkenbaar te veranderen. De beurs wou de bevolking én bedrijfsleiders de opportuniteiten van deze revolutie doen omarmen. Wie herinnert zich niet het embleem: een mens die de hand schudt van een robot. Vlaanderen stak hoopvol de hand uit naar de toekomst. Zelfs ik ken dat beeld nog, ik ben nochtans even oud als FT …

Politici beschikken over twee instrumenten om de samenleving (proberen) richting te geven. Ten eerste rechtstreeks, via het aansturen van departementen, via de fiscaliteit en via geboden en verboden. Ten tweede onrechtstreeks, via de boodschap, het woord en via het voorbeeld dat ze uitdragen, de waarden die ze belichamen.

Samengevat zijn woord en daad de twee ‘armen’ waarover elke politicus beschikt. De kunst bestaat er in om beide armen te doen samenwerken. Obama wendde vorige week zijn tweede arm aan om zijn hervormingsplan voor de gezondheidszorg uit het slop te halen. Maar nu moet hij met zijn eerste arm doordrukken, anders dreigt de ongeloofwaardigheid, hoe authentiek de boodschap ook klinkt.

Iedereen herinnert zich de inaugurale rede van Obama, maar niemand zijn doodsaaie State of the Union over zijn beleidsmaatregelen. In België kennen we enkel een State of the Union. Alle regeringsleiders die ons land rijk is, zouden vanaf nu bij hun aanstelling een inaugurele rede moeten voeren. Zo’n toespraak gaat over algemene waarden, niet over concrete maatregelen. Daarover raakt men het zelfs in de Belgische compromispolitiek makkelijker eens.

Voormalig Europees commissievoorzitter Delors verzette zich hartstochtelijk tegen een ‘Europese emotie’. Dat stonk volgens hem naar patriottisme. Europa gooide zo met het badwater zijn ‘tweede arm’ weg. Wanneer zullen we eindelijk mogen luisteren naar de inaugurale rede van een pas verkozen Europese president?